Tentakel 9

Tentakel 9
Nummer 9 - 8 maart 2012

Agenda t/m juni
t/m 6 mei Spannende spinnen Natuurmuseum Nijmegen
24 maart Sectie Snellen en Ter Haar, Gezamenlijke voorjaarsbijeenkomst Nederlandse Entomologische Vereniging
24 maart Kleine kriebelbeestjes Jongeren in de Natuur
30 maart-1 april Slakkenkamp Jongeren in de Natuur
19 april NEV-Lentebijeenkomst Nederlandse Entomologische Vereniging
21 april Sectie Hymenoptera, Excursie Elperstroomgebied, Drenthe (reservedatum 28 april) Nederlandse Entomologische Vereniging
22 april Waterbeestjesexcursie Amersfoort Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie
22 april Waterbeestjesexcursie Leiden / Den Haag Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie
10 mei Op zoek naar de tweevlek in Limburg Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
12 mei Sektie Everts, Voorjaarsexcursie Millingerwaard Nederlandse Entomologische Vereniging
12 mei Excursie donkere waterjuffer/sierlijke witsnuitlibel Weerribben Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
16-20 mei Hemelvaartkamp Voorne Jongeren in de Natuur
17-20 mei Sectie Diptera, Excursieweekend Simpelveld, Zuid-Limburg Nederlandse Entomologische Vereniging
25-28 mei NEV Zomerbijeenkomst, Ameland Nederlandse Entomologische Vereniging
8 juni Excursie mercuurwaterjuffer Limburg Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
8-10 juni 1000 soortenkamp Jongeren in de Natuur
9 juni 1000 soortendag deze nieuwsbrief
9 juni Dagvlinders, sprinkhanen en reptielen - Arnhem Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie
16 juni Sektie Everts, Extra excursie. Bloemkampen, Noord-Veluwe Nederlandse Entomologische Vereniging
16 juni Libellenexcursie Millingerwaard Flora- en Faunawerkgroep Gelderse Poort
22-24 juni Kaderkamp Nachtvlinders - Wassenaar Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie
29 juni-1 juli Voorzomerkamp de Brand Jongeren in de Natuur
30 juni Dagvlinderexcursie De Bruuk Flora- en Faunawerkgroep Gelderse Poort
30 juni-1 juli Landelijke libellendagen Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie

top

Jaar van de bij

Het zal niemand ontgaan zijn dat 2012 het Jaar van de Bij is. Dit themajaar wordt georganiseerd door de KNNV, Bijenstichting, NBV, IVN en EIS-Nederland.

Op 1 januari werd de aftrap gegeven tijdens een speciale aflevering van Vroege Vogels. Sindsdien zijn er allerlei activiteiten ontplooid, gericht op een vrij breed publiek:
  • de Bijenkrant en Zoekkaart tuinbijen (zie illustratie) worden binnenkort via de bladen van de betrokken organisaties verspreid;
  • in het weekend van 12 en 13 mei wordt een bijentelweekend georganiseerd;
  • EIS publiceert het boek de Nederlandse bijen, als deel 11 van de serie Nederlandse Fauna.
Een compleet overzicht is te vinden op www.jaarvandebij.nl.

Roy Kleukers

top

Zombiebijen door zandbijwaaiertjes

Zandbijwaaiertjes (Stylops melittae) zijn waaiervleugeligen die parasiteren op bijen van het genus Andrena. Het is de meest wijdverbreide en minst zeldzame soort in Nederland. Om meerdere redenen zijn waaiervleugeligen uitzonderlijke insecten, zie de werkgroeppagina of Smit & Smit (2005) voor een overzicht.

Stylops melittae wordt ieder jaar wel waargenomen en er worden zelfs af en toe mannetjes gezien, ondanks dat ze maar enkele uren leven. Doordat deze soort bekend is van een hele batterij aan Andrena-soorten is hij daarmee relatief makkelijk op te zoeken in het veld. De Stylops-en hebben een ingrijpende invloed op de bijen, zo komen ze gemiddeld genomen enkele weken tot enkele dagen eerder uit dan gezonde bijen. Hierdoor komen de Stylops larven tevoorschijn als de bijen volop actief zijn. Daarnaast leggen de vrouwtjes de bijen chemisch lam door een stofje uit te scheiden die ingrijpt op het zenuwstelsel. Hierdoor kunnen de fragiele mannetjes makkelijker paren met de vrouwtjes die zich in het achterlijf van deze 'zombiebijen' bevinden.

Op 3 maart jongstleden werd op een bekende nestplaats van de grijze zandbij Andrena vaga, de grootste populatie Stylops melittae tot nog toe waargenomen. Op het militaire terrein De Stompert nabij Soest bevindt zich een nestaggregatie van A. vaga van zo'n 900 vierkante meter waar elke bij die aangetroffen werd geparasiteerd was. In totaal zijn een paar honderd mannetjes waargenomen: uitsluipend uit de pop, copulerend met een vrouwtje in het achterlijf van een bij, ogenschijnlijk wanhopig rondlopend of vliegend op zoek naar een vrouwtje, dood in het gras, noem maar op. Exact de juiste plek en het juiste moment zo lijkt het.

Het loont dus om ook vroeg in het voorjaar het veld in te gaan. Mocht je bijen met waaiervleugeligen tegenkomen, dan houd ik me ten zeerste aanbevolen voor de waarnemingen. Waarnemingen kunnen ook doorgegeven worden op waarneming.nl.

Zie ook Natuurbericht.

Smit, J.T. & J. Smit 2005
De waaiervleugeligen (Strepsiptera) van Nederland
Entomologische berichten 65: 43-51.

John Smit

top

Inventarisatie Sallandse Heuvelrug en Landgoed Eerde

Sallandse Heuvelrug
Op de Sallandse Heuvelrug maken we op verschillende plekken op de heide steile randjes met aansluitende open zandplekjes. Hier vinden we een hoge diversiteit aan dieren zoals zandhagedis, vogels die een zandbad nemen of insecten pikken. Wij zijn heel benieuwd welke insecten gebruik maken van deze steilrandjes.

Landgoed Eerde
Eerde is een historisch landgoed met veel kleine boerenwegen in de gemeente Ommen. De topkaart van 1910 is bijna identiek aan die van 2012. Er liggen veel bermen en wij zijn erg benieuwd welke kenmerkende insectensoorten we in de bermen kunnen vinden.

Wilt u ons helpen bij het inventariseren van deze gebieden? We ondersteunen u in het veld waar nodig en bieden u reiskosten ter vergoeding aan.

Meer informatie:

Daan Vreugdenhil
Beheerteammedewerker ecologie en monitoring Salland
Natuurmonumenten
E-mail: d.vreugdenhil@natuurmonumenten.nl
of bel: 06 54295230.

top

1000-soortendag De Meinweg

In 2012 organiseert EIS in samenwerking met het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg, Staatsbosbeheer en waarneming.nl de jaarlijkse 1000-soortendag. Deze zal plaats vinden op zaterdag 9 juni in Nationaal Park de Meinweg.

Doel van deze dag is om het gebied grondig te inventariseren en zoveel mogelijk soorten beesten en planten waar te nemen. Daarnaast hopen we natuurlijk ook dat het zoals elk jaar een leuke en gezellige dag wordt waarop medewerkers van PGO's, waarneming.nl en actieve vrijwilligers van diverse organisaties elkaar kunnen ontmoeten. De dag wordt traditioneel afgesloten met een BBQ, dit jaar aangeboden door Staatsbosbeheer en Nationaal Park De Meinweg.

Van 8 tot 10 juni heeft het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg haar jaarlijks inventarisatieweekend in hetzelfde gebied gepland, een mooie gelegenheid om nader kennis te maken met vrijwilligers van deze organisatie die al meer dan 100 jaar verantwoordelijk is voor het publiceren van Limburgs natuuronderzoek in het Natuurhistorisch Maandblad.

Waar?
De dag vindt plaats in Nationaal Park De Meinweg, een uniek terrassenlandschap met bossen, heide, vennen en beekdalen in Limburg. Het nationaal park ligt ten oosten van Roermond, wordt aan drie kanten omsloten door Duitsland en is onderdeel van het Duits-Nederlandse grenspark Maas-Swalm-Nette, ongeveer 10.000 hectare groot. Het Nationaal Park De Meinweg heeft een oppervlakte van circa 1.800 ha. De verzamelplaats is het bezoekerscentrum aan de Meinweg 2 te Herkenbosch.

Wanneer?
Zaterdag 9 juni, aanvang excursieprogramma 10.00 uur.

Wie?
We zijn te gast bij SBB. De activiteiten worden georganiseerd samen met het Natuurhistorisch Genootschap, Staatsbosbeheer, waarneming.nl en enkele andere natuurorganisaties. Ook de pers zal als vanouds aanwezig zijn. De excursies zijn gericht op medewerkers van de PGO's, waarneming.nl en actieve vrijwilligers. Voor de dag wordt dus niet een algemeen publiek uitgenodigd.

Wat?
Er zullen verschillende excursies worden gehouden. Naast de excursies kunnen alle deelnemers aan de dag ook zelf op excursie gaan om in het gebied te inventariseren. Te zijner tijd zal via diverse media een volledig excursieprogramma worden aangekondigd.

Verwerking gegevens
Voor een groot deel van de groepen wordt gedurende 2012 en de dag zelf een complete lijst bijgehouden op waarneming.nl/1000_soortendag_2012.php. Het team van waarneming.nl zal via het Internet iedereen zowel lokaal als internationaal op de hoogte kunnen houden van de ontwikkelingen.

Slapen, drinken en eten?
Voor deelnemers die zouden willen overnachten hebben we de kampeerboerderij de Holsterhof te Posterholt (www.holsterhof.nl) gereserveerd. In dit onderkomen is plaats voor max. 26 personen (7 slaapkamers van 3 tot 4 personen; waarvan reeds 13 plaatsen zijn gereserveerd). Opgave is mogelijk bij Ed Colijn.

Koffie en thee zijn aanwezig. Voor de lunch dient iedereen zelf te zorgen. Op zaterdagavond is er een BBQ voor mensen die zich van te voren hebben aangemeld. Staatsbosbeheer stelt een zaal in het Jeugdcentrum Beatrix ter beschikking. Daar verblijft ook het Natuurhistorisch Genootschap gedurende het weekend en kan men eventueel determineren (geen binocs beschikbaar dus eigen apparatuur meenemen) en bij regen schuilen.

Ed Colijn
EIS-Nederland
Ed.Colijn@ncbnaturalis.nl

Olaf Op den Kamp
Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
kantoor@nhgl.nl of o.opdenkamp@nhgl.nl

Ton Lenders
Nationaal Park De Meinweg

Hisko de Vries
waarneming.nl

top

Jongeren in de Natuur

De JNM-jongeren in de natuur is een organisatie van jongeren die de natuur in gaan. De JNM organiseert het hele jaar door (weekend)kampen en excursies door heel Nederland. De kampen zijn gericht op natuurstudie en natuurbeleving. De meeste excursies en kampen hebben een specifiek onderwerp. Dus aarzel niet als je de natuur boeiend vindt en kom gezellig een keer mee!

Zie voor meer activiteiten en opgave www.jongerenindenatuur.nl

za 24 maart- Kleine kriebelbeestjes
Vandaag gaan we bij landgoed Middachten bij Ellecom op zoek naar beestjes die op de grond leven. We zoeken naar duizendpoten, miljoenpoten, pissebedden, springstaarten, loopkevers, spinnen en andere kriebelbeesten die we tegenkomen.

vr 30 maart - zo 01 april Slakkenkamp
Denk jij dat er maar twee soorten slakken bestaan, de tuinslak en de naaktslak? Of wil je juist meer weten over deze interessante soortengroep? Dan moet je zeker naar dit kamp in Zuid- Limburg komen!

wo 16 mei - zo 20 mei Hemelvaartkamp Voorne
Voorne is een gebied in Zuid-Holland met een zeer hoge biodiversiteit. Er komen hier veel bijzondere planten en insecten voor. Overdag gaan we opzoek naar vlinders, libellen, allerlei bodemfauna, zweefvliegen en 's avonds gaan we met een lamp nachtvlinders te vangen.

vr 08 juni - zo 10 juni 1000 soorten kamp
Sinds enkele jaren organiseren Staatsbosbeheer, EIS en waarneming.nl de 1000-soortendag. Het doel is om in een bepaald gebied zo veel mogelijk soorten te vinden in 24 uur tijd. Dit jaar is het Nationale Park de Meinweg gekozen. De JNM organiseert dit weekend een kamp in de Meinweg en hopen een bijdrage aan deze dag te leveren. Er zullen veel excursies zijn met uiteenlopende onderwerpen.

vr 29 juni - zo 01 juli Voorzomerkamp de Brand
Het natuurgebied de Brand bestaat uit oude bossen en natte graslanden. We gaan op zoek naar allerlei insecten. Bijvoorbeeld wespvlinders en dagvlinders zoals de kleine ijsvogelvlinder en grote weerschijnvlinder. 's Avonds gaan we nachtvlinders vangen met behulp van een lamp.

Kees van Bochove

top

NVL Libellenexcursies 2012

De Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (NVL) organiseert dit jaar weer diverse excursies. Zoals de laatste jaren te doen gebruikelijk ook weer een excursie in samenwerking met Staatsbosbeheer in De Weerribben naar de donkere waterjuffer, en dit jaar voor 't eerst de sierlijke witsnuitlibel.

In onderstaande tabel het voorlopige programma voor 2012. Van niet alle excursies zijn de data al exact bekend. De nog niet ingevulde data, eventuele wijzigingen, aanvullingen en de wijze van opgave worden binnenkort bekend gemaakt via de website van de NVL.
datum excursie o.l.v.
10 mei Op zoek naar de tweevlek in Limburg Theo Muusse-Gert Veurink
12 mei Donkere waterjuffer/sierlijke witsnuitlibel De Weerribben Jeroen Bredenbeek
mei Sierlijke witsnuitlibel De Wieden (onder voorbehoud) Peter de Boer-Ronald van Seijen
8 juni Mercuurwaterjuffer Limburg nog niet bekend
9 juni Libellenexcursie tijdens de 1000-soortendag nog niet bekend
juli Kartering hoogveenglanslibel (3 groepen) Dick Groenendijk-Tim Termaat-Jaap Bouwman
eind juli Larven en exuviae zoeken in het Woldlakebos Christophe Brochard-Ewout van der Ploeg
4 augustus Ooijpolder Peter Hoppenbrouwers
11 augustus Voornes Duin Theo Muusse
17 augustus Kanoën op de Roer Gert Veurink
25 augustus De Kempen Frank Neijts/Theo Muusse
oktober Collectie NCB Naturalis (onder voorbehoud) Vincent Kalkman
november Huidjescursus Ewout van der Ploeg-Christophe Brochard



Gert Veurink, activiteitencoördinator NVL

top

Rijn in beeld - Kwaliteit loont

Donderdag 19 april 2012
Deventer Schouwburg te Deventer


Op donderdag 19 april 2012 vindt het grote slotsymposium van project "Rijn in Beeld" plaats. Dit project heeft enkele jaren het resultaat van 20 jaar rivierprojecten en natuurontwikkeling onderzocht. Belangrijker nog is de vertaling naar inrichtingsprojecten, natuurontwikkeling en het water- en natuurbeleid van de toekomst.

Het symposium vindt plaats in de Deventer Schouwburg en op een boot op de IJssel tussen Deventer en de Duursche Waarden. De dag is bedoeld voor iedereen die als werknemer, bestuurder of anderszins betrokken is bij de ontwikkeling van het rivierengebied (overheid, bedrijfsleven, NB-organisaties en NGO's, adviesbureaus, onderzoeksinstituten etc.).

Aanmelden
U kunt zich inschrijven voor het symposium via dit formulier. Wees er snel bij, want het aantal plaatsen is beperkt (300 personen voor het ochtendprogramma, 200 voor de boottocht).

Meer informatie is te vinden op de website van Rijn in beeld.

Gijs Kurstjens & Bart Peters

top

Spannende spinnen

Tot en met 6 mei 2012 zijn in het Natuurmuseum Nijmegen zo'n veertig soorten levende spinnen en verwanten te bewonderen. De van oorsprong Poolse tentoonstelling "Faszinierende Welt der Spinnen" maakt een reis door Europa en doet nu ook Nederland aan.

In terraria zitten spectaculaire soorten, zoals de zwarte weduwe, een vogelspin en de keizersschorpioen. Daarnaast laat deze expositie ook spinnen zien die dagelijks in de eigen omgeving aan zijn te treffen, zoals de grote trilspin, kruisspin en wespspin.

Samen met uitgebreide beschrijvingen, illustraties en spelmateriaal zorgt het contact met levende spinnen voor een unieke ervaring. Voor alle overige informatie, zie: www.natuurmuseum.nl.

Jinze Noordijk

top

Jubileumjaar voor de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting

De Uyttenboogaart-Eliasen Stichting is in 1937 opgericht. Dit betekent dat in het jaar 2012 de stichting 75 jaar bestaat. In dit kader wordt door het bestuur van de stichting een aantal activiteiten ondernomen die aan dit 75-jarig jubileum een ruimere bekendheid zullen geven.

Er werden subsidies toegekend aan twee projecten waarbij het maatschappelijke belang van de Entomologie wordt geprofileerd en de aandacht wordt gevestigd op de expertise van de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting bij de financiële ondersteuning van de studie aan insecten, spinachtigen en duizend- en miljoenpoten.

De organisatie van een INSECTENexperience in 2011 in Wageningen was het eerste project. Daarnaast wordt momenteel een lespakket gemaakt over biologie van insecten, ten behoeve van leerlingen van voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs (door het Laboratorium voor Entomologie, Universiteit Wageningen).

Tevens werd op 25 februari 2012 een symposium gehouden in Artis te Amsterdam. Hierbij spraken Midas Dekkers en negen andere biologen over hun passie voor insecten. Aan het eind van de dag was er natuurlijk een borrel met insectenhapjes en stands van diverse organisaties.

Voor meer informatie over de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting, hun subsidies en het jubileumjaar, kunt u de website www.ue-stichting.nl raadplegen.

Jinze Noordijk

top

Een tijdschrift vol artikelen over wilde bijen

Dit jaar is het, het Jaar van de Bij! De Nederlandse Entomologische Vereniging heeft daarom een themanummer van het tijdschrift Entomologische Berichten gemaakt met artikelen over wilde bijen. Er zijn in Nederland maar liefst 355 bijensoorten, en deze soorten kennen een zeer boeiende levenswijze en hebben vele opvallende relaties met andere kleine dieren.

In twintig artikelen worden allerlei aspecten van de biologie en ecologie van bijen besproken. De inleidende artikelen gaan over het hoe en waarom van het Jaar van de Bij, de diversiteit binnen deze insectengroep en de bedreigingen waaraan ze bloot staan. Dan zijn er onder andere bijdragen over nestbiologie, parasitaire soorten in bijennesten, toegespitst beheer voor een zeldzame soort van het Limburgs heuvelland, de effecten van honingbijen op wilde bijen, slaapgezelschappen, en het aanbieden van allerlei soorten nesthulp (bijenhotels) voor bijen in de tuin.

Het bijna 150 pagina's dikke themanummer is voortreffelijk geïllustreerd door enkele topfotografen en biedt een schat aan informatie voor elke entomoloog. Exemplaren van dit themanummer zijn te bestellen door € 15,- per gewenst exemplaar over te maken op rekeningnummer 188130 t.n.v. de Nederlandse Entomologische Vereniging, Amsterdam. Plaats in het mededelingenveld 'themanummer bijen' en het bezorgadres.

Jinze Noordijk & Theo M.J. Peeters (red.) 2012
Bijen - bedreigingen, biologie en bescherming
Entomologische Berichten 72 (1-2), 148 pp.

Jinze Noordijk

top

Nieuwe Rode Lijst Nederlandse libellen

Het Ministerie van EL&I streeft er naar om Rode Lijsten elke 10 jaar te actualiseren. De eerste Rode Lijst van de Nederlandse libellen dateert alweer uit 1997 (Wasscher 1999), dus het werd hoog tijd voor een update. Deze is nu, in opdracht van het Ministerie, opgesteld door De Vlinderstichting en EIS-Nederland en gepubliceerd in het libellentijdschrift Brachytron, jaargang 14, nr. 2. De lijst zal nog in de Staatscourant gepubliceerd worden, waarmee zij officieel van kracht wordt in het Nederlandse natuurbeleid.

Het aantal bedreigde of verdwenen soorten is ten opzichte van de vorige Rode Lijst geslonken van 27 naar 24. Van de Rode Lijst verdwenen zijn onder andere de tengere pantserjuffer, de vroege glazenmaker en de glassnijder, soorten die sindsdien sterk vooruit zijn gegaan. Omgekeerd zijn er ook enkele nieuwkomers op de Rode Lijst: de maanwaterjuffer, de venglazenmaker en de kleine tanglibel.

In recente jaren zijn van enkele als verdwenen beschouwde libellensoorten weer populaties ontdekt in Nederland. Als gevolg hiervan is bijvoorbeeld de in 1996 herontdekte rivierrombout verhuisd van de categorie 'verdwenen' naar 'thans niet bedreigd'. Ook bij de oostelijke witsnuitlibel en de sierlijke witsnuitlibel is sprake van recente hervestiging binnen de landsgrenzen. Deze soorten zijn echter in de categorie 'verdwenen' geplaatst. Dit is het gevolg van een strikte toepassing van de door het Ministerie opgestelde criteria: een soort is pas werkelijk teruggekeerd wanneer deze zich minimaal in 10 aaneengesloten jaren heeft voortgeplant.

De afsluitende hoofdstukken in het rapport gaan in op de Rode Lijst in internationaal perspectief, bedreigingen en maatregelen, en monitoring en evaluatie.

Leden van de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (NVL) krijgen een exemplaar toegestuurd. Overige geïnteresseerden kunnen een exemplaar bestellen via nabestelling@brachytron.nl of de website van de NVL.

Tim Termaat & Vincent Kalkman, 2012
Basisrapport Rode Lijst Libellen 2011 volgens Nederlandse en IUCN-criteria
Brachytron 14 (2): 75-187

Menno Reemer

top

Fotogids Libellenlarvenhuidjes

In mei verschijnt voor het eerst een Nederlandstalige veldgids waarmee libellenlarvenhuidjes op naam gebracht kunnen worden. Tot nu toe waren onderzoekers daarvoor aangewezen op enkele Duitstalige publicaties.

Het eerste deel van de veldgids geeft achtergrondinformatie over libellen en over het verzamelen, conserveren en determineren van hun huidjes. Het tweede deel beschrijft de huidjes van de 80 meest voorkomende libellen en waterjuffers van Noordwest Europa.

De gids is rijk geïllustreerd met prachtige foto's van de huidjes, de larven, de volwassen libellen en hun biotoop.

Geïnteresseerden kunnen nu al bestellen via de speciale voorintekenactie (t/m 31 mei van € 49,95 voor € 42,95) op de website van de KNNV Uitgeverij.

Christophe Brochard, Dick Groenendijk, Ewoud van der Ploeg & Tim Termaat, 2012
Fotogids Libellenlarvenhuidjes
KNNV Uitgeverij, 224 pp.

Ed Colijn

top

Van de redactie

Dit is het negende nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.

In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@ncbnaturalis.nl

De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser.

Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.

Ed Colijn

top

Index

De reeds verschenen nummers van Tentakel.

Tentakel 69 - 12 april 2023
Tentakel 68 - 22 februari 2023
Tentakel 67 - 15 december 2022
Tentakel 66 -18 oktober 2022
Tentakel 65 - 30 augustus 2022
Tentakel 64- 14 juni 2022
Tentakel 63 - 14 april 2022
Tentakel 62 - 20 januari 2022
Tentakel 61 - 15 december 2021
Tentakel 60 - 13 oktober 2021
Tentakel 59 -23 april 2021
Tentakel 58 - 13 april 2021
Tentakel 57 - 17 februari 2021
Tentakel 56 - 5 januari 2021
Tentakel 55 - 20 oktober 2020
Tentakel 54 - 25 augustus 2020
Tentakel 53 - 7 juli 2020
Tentakel 52 - 1 mei 2020
Tentakel 51 - 25 februari 2020
Tentakel 50 - 1 januari 2020
Tentakel 49 - 22 oktober 2019
Tentakel 48 - 27 augustus 2019
Tentakel 47 - 10 juli 2019
Tentakel 46 - 9 mei 2019
Tentakel 45 - 13 maart 2019
Tentakel 44 - 1 januari 2019
Tentakel 43 - 24 oktober 2018
Tentakel 42 - 22 augustus 2018
Tentakel 41 - 26 juni 2018
Tentakel 40 - 1 mei 2018
Tentakel 39 - 22 februari 2018
Tentakel 38 - 1 januari 2018
Tentakel 37 - 13 november 2017
Tentakel 36 - 5 september 2017
Tentakel 35 - 12 juli 2017
Tentakel 34 - 15 mei 2017
Tentakel 33 - 16 maart 2017
Tentakel 32 - 25 januari 2017
Tentakel 31 - 25 oktober 2016
Tentakel 30 - 21 juli 2016
Tentakel 29 - 25 mei 2016
Tentakel 28 - 24 maart 2016
Tentakel 27 - 18 januari 2016
Tentakel 26 - 16 december 2015
Tentakel 25 - 25 september 2015
Tentakel 24 - 6 augustus 2015
Tentakel 23 - 4 juni 2015
Tentakel 22 - 22 april 2015
Tentakel 21 - 26 februari 2015
Tentakel 20 -17 december 2014
Tentakel 19 -12 juni 2014
Tentakel 18 -20 maart 2014
Tentakel 17 -19 december 2013
Tentakel 16 - 2 november 2013
Tentakel 15 - 25 juli 2013
Tentakel 14 - 2 mei 2013
Tentakel 13 - 14 januari 2013
Tentakel 12 - 14 december 2012
Tentakel 11 - 19 juli 2012
Tentakel 10 - 8 mei 2012
Tentakel 9 - 8 maart 2012
Tentakel 8 - 1 december 2011
Tentakel 7 - 28 juli 2011
Tentakel 6 - 6 april 2011
Tentakel 5 - 23 december 2010
Tentakel 4 - 15 november 2010
Tentakel 3 - 15 september 2010
Tentakel 2 - 10 augustus 2010
Tentakel 1 - juli 2010