Tentakel 13

Tentakel 13
Nummer 13 - 14 januari 2013

 
EIS-dag 2013: Insecten, hoe kom je er vanaf?

Ook dit jaar trekt Stichting EIS weer een winterse zaterdag in januari uit voor het consumeren en uitwisselen van kennis over ongewervelden.

Betrokkenen bij EIS en andere geïnteresseerden zijn van harte welkom om op zaterdag 19 januari 2013 vanaf 13.00 deel te nemen aan de EIS-dag.

Dit jaar is het thema "Insecten hoe kom je er vanaf?!".

De EIS-dag zal gehouden worden in het auditorium van museum Naturalis te Leiden. Museum Naturalis ligt achter het centraal station van Leiden, vlakbij het Leids Universitair Medisch Centrum. Een routebeschrijving vindt u op de website van Naturalis.

Programma

13.00     Medische entomologie: Leed door geleedpotigen - Marieta Braks (RIVM)
13.20     Vreemde huisgenoten - Bruce Schoelitsz (KAD)
13.40     voorlopige titel: 'invasieve exoten, hoe kom je er (niet) vanaf?' - Marja van der Straten nVWA
14.00     Mysterie Insecten Competitie

14.30     Thee- en Koffiepauze

15.00     EIS in vogelvlucht - Roy Kleukers
15.20     De landbouw profiteert van wilde bijen, maar profiteren wilde bijen ook van landbouw? - David Klein
             (Alterra)
15.40     Bijenverspreidingsdata: van bijpunten tot bijwerkingen - Koos Biesmeijer (Naturalis)
16.00     Uitslag Mysterie Insecten Competitie

16.15     Borrel

John Smit

top

Waaiertjes

We hebben nog geen fatsoenlijke winter gehad of de lente staat al weer voor de deur. Maar dat betekent ook dat de zandbijwaaiertjes al weer bijna actief gaan worden. De afgelopen twee jaar zijn de eerste exemplaren al in februari waargenomen.

In het laatste nummer van de Nederlandse Faunistische Mededelingen is uitgebreid beschreven dat het zandbijwaaiertje vermoedelijk minder zeldzaam is dan tot nog toe werd aangenomen. Daarnaast is uit DNA analyse gebleken dat het niet slechts 1 soort betreft, maar een complex aan soorten, waarbij het nog onduidelijk is hoe de relaties tussen de verschillende parasieten en gastheersoorten precies zitten.

Kortom reden te meer om dit jaar weer uitgebreid op zoek te gaan naar waaiertjes. Mocht u geparasiteerde zandbijen tegenkomen dan hou ik me van harte aanbevolen dit materiaal te gebruiken voor verder DNA onderzoek.

John Smit

top

De Genootschapsdag - Biodiversiteit in de Limburgse bossen

Elk jaar op de zaterdag na carnaval vindt in Roermond de Genootschapsdag plaats. De bijeenkomst is niet alleen bedoeld als ontmoetingsdag voor leden, maar nadrukkelijk om een breed publiek kennis te laten maken met het werk van het Natuurhistorisch Genootschap.

Op het programma staan veel lezingen over actuele onderwerpen betreffende de Limburgse natuur. Er is een uitgebreide informatiemarkt met stands van organisaties waarmee het Genootschap een relatie heeft en tevens organiseert het Genootschap een tweede hands boekenmarkt. Ook is er natuurlijk veel ruimte in het programma voor informele-, persoonlijke contacten.

De Genootschapsdag 2013 vindt plaats op zaterdag 16 februari 2013 in het Broekhin College te Roermond. Adres: Bob Boumanstraat 30-32, 6042 EH Roermond.

Voor meer informatie zie de website van het Natuurhistorisch Genootschap.

top

Rode Lijst Sprinkhanen en krekels

Zadelsprinkhaan, wrattenbijter, kleine wrattenbijter en bosdoorntje. Vier soorten sprinkhanen die ernstig bedreigd zijn volgens het voorstel voor de Rode Lijst van de Nederlandse sprinkhanen en krekels. Deze lijst geeft aan welke soorten bedreigd of zelfs verdwenen zijn. Zelfs de huiskrekel, vroeger een algemene verschijning, heeft een plaatsje op de Rode Lijst gekregen.

Een Rode Lijst is een publicatie van de Rijksoverheid waarin gesignaleerd wordt hoe het gaat met een bepaalde groep dieren of planten: welke soorten zijn bedreigd of verdwenen en welke niet? Zo'n Rode Lijst is nu voor de tweede keer opgesteld voor de Nederlandse sprinkhanen en krekels. Dit is gedaan aan de hand van meer dan 270.000 waarnemingen van deze insecten, verzameld door vrijwilligers in heel Nederland.

Van 44 soorten sprinkhanen en krekels die zich in Nederland regelmatig voortplanten, is op basis van criteria van zeldzaamheid en voor- of achteruitgang bepaald of ze op de Rode Lijst moeten worden opgenomen. Dit bleek voor 14 soorten het geval. Deze zijn als volgt verdeeld over de bedreigingscategorieën:
  • 3 Verdwenen uit Nederland
  • 4 Ernstig bedreigd
  • 3 Kwetsbaar
  • 4 Gevoelig
Vergeleken met de vorige Rode Lijst (1999) is de situatie niet verbeterd. Het aantal verdwenen soorten is zelfs toegenomen van twee naar drie: het is nu zeker dat de weidesprinkhaan zich niet meer in ons land voortplant. Soorten van schrale, open natuurgebieden, zoals heide en voedselarme graslanden, zijn het sterkst bedreigd. Dergelijke gebieden staan in Nederland al decennialang onder druk als gevolg van verbossing, vergrassing en vermossing. Hier weten wrattenbijter, zadelsprinkhaan en bosdoorntje zich nog maar nauwelijks te handhaven.

Het voorstel voor de nieuwe Rode Lijst Sprinkhanen en krekels is opgesteld door EIS-Nederland, in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken (Directie Natuur en Biodiversiteit). De lijst wordt officieel van kracht wanneer het Ministerie deze publiceert in de Staatscourant.

Het rapport is hier beschikbaar.

Menno Reemer

top

Libellen in Fryslân

Halverwege mei verschijnt 'Libellen in Fryslân - met lichtende vleugels over het water'. Een uniek boek met een overzicht en beschrijving van 57 soorten libellen die in Fryslân voorkwamen, en voor het grootste deel nog steeds voorkomen, en 7 nieuw te verwachten soorten.

Bij elke soort is een verspreidingskaart opgenomen met alle waarnemingen voor en vanaf het jaar 2000. Na een korte karakteristiek van de soort volgt een gedetailleerde beschrijving en worden in aparte kaders diverse wetenswaardigheden vermeld. Prachtige foto's (meer dan 400) maken dit boekwerk compleet.

Een must voor elke liefhebber in Fryslân, maar zeker ook buiten Fryslân. Een boek vol wetenswaardigheden en nieuwtjes over de Friese libellenfauna. Het boek is 312 pagina's dik en we hebben getracht de prijs aanvaardbaar te houden voor iedereen.

Bij voorinschrijving is het zelfs mogelijk dit boek voor € 32,50 (incl. verzendkosten) te bestellen bij epvanhijum@hotmail.nl en na betaling op giro 2865873 wordt u t.z.t. het boek toegezonden. Na eind april is de verkoopprijs € 35 (excl. € 3,- verzendkosten). De oplage van dit unieke boek is beperkt!

top

Nieuwsbrief Spined

Op 30 december 2012 verscheen het laatste nummer van Spined, de nieuwsbrief van de Spinnenwerkgroep Nederland. In dit nummer:
  • Steven IJland, Peter J. van Helsdingen & Jeremy Miller: On some spiders from Gargano, Apulia, Italy
  • Peter J. van Helsdingen: Recente wijzigingen in nomenclatuur
  • Peter J. van Helsdingen: Dolomedes plantarius en Tapinesthis inermis (Araneae): stand van zaken eind 2012
  • Book Review: Le Peru, B. 2011. The spiders of Europe, a synthesis of data: Volume 1 Atypidae to Theridiidae
  • Peter J. van Helsdingen, Steven IJland & Piet Tutelaers: Spinnen (Araneae) uit de Meinweg
  • Jinze Noordijk: Oproep tot meldingen van zwarte weduwen en verwante spinnen (Theridiidae: Latrodectus spp.)
  • Jinze Noordijk: Vijf nieuwe spinnensoorten voor de provincie Utrecht uit natuurgebied Het Egelmeer (Arachnida: Araneae)
  • Spin van het jaar 2013: de Gewone mijnspin Atypus affinis Eichwald, 1830
  • Opilionieuws 6(7)
Zoals gebruikelijk is de nieuwsbrief voor iedereen gratis beschikbaar op de EIS-website.

Peter van Helsdingen

top

Natuurscheurkalender 2013

Met de Natuurscheurkalender barst de natuur je kleinste kamertje uit. Elke dag een vers groen blaadje met een wonderlijk weetje, ideetje, rijmpje, raadsel, recept of tip voor een trip over de natuur in de Lage Landen.

Daarin:
  • is elke woensdag seizoensdag,
  • iedere donderdag wonderdag,
  • worden op vrijdag al je zinnen geprikkeld,
  • krijg je elk weekend weer zin om naar buiten te gaan,
  • en zijn ook de groene blaadjes in de rest van de week altijd weer leuk om te lezen en te bekijken.
Met heel veel humoristische illustraties van Henk van Ruitenbeek. Natuur waar je elke dag weer vrolijk van wordt!

Bestellen kan voor € 10 (in de winkel € 14 ) via www.natuurscheurkalender.nl/bestellen.php.

Van elke verkochte kalender gaat een deel van de opbrengst naar Natuurbericht.nl.

top

De vermiljoenkever in Nederland

In 2012 heeft EIS -Nederland in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken onderzoek gedaan naar het voorkomen van de vermiljoenkever (Cucujus cinnaberinus) in Nederland. Aanleiding was de ontdekking van deze Habitatrichtlijn-soort op 11 januari 2012 door Cor Vendrig en Dré Teunissen. Doel van het onderzoek was onder andere vast te stellen of de soort ook op andere locaties in Nederland voorkomt.

Tijdens het onderzoek zijn in één gebied diverse imago's, larven en poppen gevonden. Daarbuiten zijn geen vondsten gedaan. Het voorkomen van de vermiljoenkever in Nederland lijkt zich vooralsnog te beperken tot één kwetsbare populatie maar het is niet geheel uit sluiten dat de kever zich inmiddels ook al in ander geschikte gebieden heeft gevestigd.

Colijn, E.O. & J. Noordijk 2012
De vermiljoenkever in Nederland. Een oriënterende studie
EIS-Nederland, Leiden

top

De Digitale Kokerjuffer

Houd de EIS-website in de gaten want eind van deze maand zal daar de nieuwe Digitale Kokerjuffer worden gepubliceerd. In dit nummer:
  • Jaarverslag werkgroep Trichoptera 2012 - David Tempelman & Koen Lock
  • Limnephilus hirsutus nieuw voor Vlieland - David Tempelman
  • Nieuwe vondsten van Molanna albicans en nieuwe vondsten van enkele bijzondere Limnephilus-soorten in het Dwingelderveld - Maria Sanabria & David Tempelman
  • Ernodes articularis opnieuw in Vlaanderen - Koen Lock
  • Nieuwe vondst van Holocentropus insignis bij het Esmeer - David Tempelman & Koen Lock
  • Schietmotten op Waarneming.nl in 2012 - David Tempelman
David Tempelman

top

Jaar van de bij wint prijs!

Bijen krijgen steun van de Klaas Jan Huntelaar Foundation. Aan de hand van het aantal stemmen van bezoekers op de website is uiteindelijk 'het jaar van de Bij' tot winnaar van het jaarproject uitgeroepen en kan rekenen op een bijdrage van 20.000 euro.

Het Jaar van de Bij is uitgevoerd door een coalitie van vijf partijen: KNNV, Bijenstichting, EIS, IVN en Nederlandse Bijenhouders Vereniging. Met deze bijdrage kan een deel van het belangrijke werk voor de Bij worden voortgezet.

De Klaas Jan Huntelaar Foundation heeft het project gekozen vanwege de belangrijke rol die de bij inneemt in vorming van de basis voor leven. Want onze voedselvoorziening is voor een aanzienlijk deel afhankelijk van het bestuivende werk van bijen.

Meer info is te vinden op de website van de Klaas Jan Huntelaar Foundation.

top

Agenda t/m april
19 januari EIS-dag deze nieuwsbrief
20 januari Slakkenexcursie Millingerwaard Flora- en Faunawerkgroep Gelderse Poort
26 januari Studiedag Sectie Hymenoptera, Naturalis Nederlandse Entomologische Vereniging
9 februari Wintervergadering Nederlandse Entomologische Vereniging
16 februari Genootschapsdag. Biodiversiteit in de Limburgse bossen Natuurhistorisch Genootschap Limburg
20 februari Excursie vlindercollectie Natuurhistorisch Museum Maastricht Natuurhistorisch Genootschap Limburg
23 februari Voorjaarsbijeenkomst Sektie Everts Nederlandse Entomologische Vereniging
2 maart Landelijke dag De Vlinderstichting
14 maart Libellen- en vlinderlezing Natuurhistorisch Genootschap Limburg
6 april NVL Libellenstudiedag Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
18 april Lentevergadering Nederlandse Entomologische Vereniging
20 april Excursie Sectie Hymenoptera, Elperstroom Nederlandse Entomologische Vereniging

top

Van de redactie

Dit is het dertiende nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.

In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.

De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser.

Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.

Ed Colijn

top

Index

De reeds verschenen nummers van Tentakel.

Tentakel 69 - 12 april 2023
Tentakel 68 - 22 februari 2023
Tentakel 67 - 15 december 2022
Tentakel 66 -18 oktober 2022
Tentakel 65 - 30 augustus 2022
Tentakel 64- 14 juni 2022
Tentakel 63 - 14 april 2022
Tentakel 62 - 20 januari 2022
Tentakel 61 - 15 december 2021
Tentakel 60 - 13 oktober 2021
Tentakel 59 -23 april 2021
Tentakel 58 - 13 april 2021
Tentakel 57 - 17 februari 2021
Tentakel 56 - 5 januari 2021
Tentakel 55 - 20 oktober 2020
Tentakel 54 - 25 augustus 2020
Tentakel 53 - 7 juli 2020
Tentakel 52 - 1 mei 2020
Tentakel 51 - 25 februari 2020
Tentakel 50 - 1 januari 2020
Tentakel 49 - 22 oktober 2019
Tentakel 48 - 27 augustus 2019
Tentakel 47 - 10 juli 2019
Tentakel 46 - 9 mei 2019
Tentakel 45 - 13 maart 2019
Tentakel 44 - 1 januari 2019
Tentakel 43 - 24 oktober 2018
Tentakel 42 - 22 augustus 2018
Tentakel 41 - 26 juni 2018
Tentakel 40 - 1 mei 2018
Tentakel 39 - 22 februari 2018
Tentakel 38 - 1 januari 2018
Tentakel 37 - 13 november 2017
Tentakel 36 - 5 september 2017
Tentakel 35 - 12 juli 2017
Tentakel 34 - 15 mei 2017
Tentakel 33 - 16 maart 2017
Tentakel 32 - 25 januari 2017
Tentakel 31 - 25 oktober 2016
Tentakel 30 - 21 juli 2016
Tentakel 29 - 25 mei 2016
Tentakel 28 - 24 maart 2016
Tentakel 27 - 18 januari 2016
Tentakel 26 - 16 december 2015
Tentakel 25 - 25 september 2015
Tentakel 24 - 6 augustus 2015
Tentakel 23 - 4 juni 2015
Tentakel 22 - 22 april 2015
Tentakel 21 - 26 februari 2015
Tentakel 20 -17 december 2014
Tentakel 19 -12 juni 2014
Tentakel 18 -20 maart 2014
Tentakel 17 -19 december 2013
Tentakel 16 - 2 november 2013
Tentakel 15 - 25 juli 2013
Tentakel 14 - 2 mei 2013
Tentakel 13 - 14 januari 2013
Tentakel 12 - 14 december 2012
Tentakel 11 - 19 juli 2012
Tentakel 10 - 8 mei 2012
Tentakel 9 - 8 maart 2012
Tentakel 8 - 1 december 2011
Tentakel 7 - 28 juli 2011
Tentakel 6 - 6 april 2011
Tentakel 5 - 23 december 2010
Tentakel 4 - 15 november 2010
Tentakel 3 - 15 september 2010
Tentakel 2 - 10 augustus 2010
Tentakel 1 - juli 2010